Dzieje Maryjczyków są dużo starsze. To grupa etniczna pochodzenia ugrofińskiego, która niegdyś zamieszkiwała tereny nad Wołgą i Kamą. Nazwa „mari”, od której pochodzi nazwa narodu, ma prastary rdzeń proto-indo-irański *márya-, oznaczający „człowieka”, dosłownie „śmiertelnika, który musi umrzeć”. Wyznawali wiarę łączącą człowieka z naturą, źródłem dobra pomagającego człowiekowi, jeśli tylko ten jej nie krzywdzi ani się jej nie sprzeciwia. Do dziś obecny jest w kulturze duchowej synkretyzm wyznaniowy, praktykowany przez wielu Maryjczyków. W X wieku, kiedy zwano ich Czeremisami, a wiadomości o nich pojawiły się w korespondencji króla Chazarów do kalifa Kordoby. Ale już wcześniej przodkowie Maryjczyków koegzystowali z Gotami, Bułgarami nadwołżańskimi oraz Chazarami i radzili sobie ze Złotą Ordą, stając się jej oficjalną częścią. Gdzieś około wieku IX Maryjczycy nawiązali kontakt ze Słowianami i plemionami fińskimi, posuwającymi się na wschód. Przybysze zakładali miasta: Rostów, Jarosław, Suzdal, Włodzimierz i Niżny Nowogród i wywoływali procesy społeczne, które wciągnęły Maryjczyków w sferę wpływów Rusi Kijowskiej. We wspomnianym roku 1584 rozpoczęto też chrystianizację Maryjczyków. Część z nich przyjęła nową religię, ale na pozostałych wymusiło to ich migrację na północ i wschód. Po uchodźcach pozostawały puste wsie i zapuszczone pola. W XVIII stuleciu władze imperium zmieniły taktykę i zaprzestały represji, traktując miejscowych jak swoich obywateli z wszystkimi przywilejami, jak i powinnościami, w tym służbą wojskową. Wraz z rosyjskimi kolonizatorami pojawili się badacze kultur zajmowanych terytoriów. Zaczęto badać i opisywać ziemie Maryjczyków, dokumentować tradycje i język. Już w 1782 roku opublikowano pierwszą gramatykę języka maryjskiego. Pojawił się też silny opór wobec zaprowadzania rosyjskich porządków, jak na przykład modelu gospodarki opartej na pańszczyźnie. Ważnym wydarzeniem, przynoszącym korzyść przez całe dekady, było otwarcie w 1872 roku Kazańskiego Seminarium Nauczycielskiego, którego jednym z zadań było szkolenie przedstawicieli ludów nadwołżańskich, w tym Mari, co dało poważny impuls do rozwoju edukacji i kultury narodowej.
Zapowiedź własnej państwowości przyniosła rewolucja październikowa i świadoma strategia Lenina, by nie odmawiać autonomii żadnej narodowości składającej się na Rosję, by jej nie zrażać i zyskać co najmniej jej polityczną neutralność. Już w 1920 roku utworzono Maryjski Obwód Autonomiczny, jakkolwiek nie ustalając jego granic, organów ani praw. Dopiero w 1936 roku powstała Autonomiczna Maryjska Republika Radziecka. Republika przechodziła podobne koleje losu, co inne podmioty Kraju Rad. Zarządzono kolektywizację i rozwinięto przemysł. Zlikwidowano inteligencję, a myślących inaczej niż władza zesłano na Syberię. Ale otrzymana autonomia pozwoliła Maryjczykom na dogłębne uświadomienie sobie odrębnej niż rosyjska tożsamości. Powstał też maryjski język literacki.
Rosjanie obserwowali to uważnie i dokonywali translokacji ludności, by nie powstała w Mari El etniczna większość. Już około roku 1940 Maryjczycy stanowili mniejszość we własnej ojczyźnie. Było ich mniej niż osiedlonych tu Rosjan. Język maryjski został zdominowany przez radziecką lingua franca. Demografię republiki zakłóciła też deportacja tysięcy Tatarów krymskich, których rozkazem Stalina osiedlono tu przymusowo (prawo wyjazdu uzyskali dopiero w 1956 roku).
Nadzieja na zmianę pojawiła się w latach 90. XX wieku. Rozpadł się ZSRR, a Maryjczycy proklamowali deklarację niepodległości. Liczyli na rozwiązanie, które republikom radzieckim dały suwerenność. Ale nie objęło ono republik autonomicznych. Republika nazywająca się od 1992 roku Mari El (El to kraj) stała się jednym z 90 podmiotów Federacji Rosyjskiej.
Autorem hymnu autonomicznej rosyjskiej republiki Mari El jest maryjski kompozytor Jurij Tojwars-Jewdokimow, zaś autorem słów D. Islamow. Tekst hymnu wykonywany jest w trzech językach – rosyjskim oraz w dialektach: górnomaryjskim i wschodniomaryjskim. Obowiązuje od 1991 roku.
Марий Элын чапмурыжо
Марий Эл, äвä гань
Ылат каждыйланок.
Келäт шачмы пöpт гань
Цилä мӹндӹр йыхланок.
Кымылын ӹвӹртäл,
Мары млäндӹм мактенä.
Силам иктӹш цымырал,
Соты цäшнäм ӹшкеок чангенä.
(w jęz. górnomaryjskim)
Hymn Republiki Mari El
Mari El, tyś jak matka
Każdemu przeznaczona.
Gdziekolwiek by był – wspominać
Twój syn będzie o tobie.
Refren:
Bądź opiewany, nasz kraju ojczysty
Rozkwitaj w szczęściu i pracy.
Zawsze jesteśmy z ciebie dumni
I śpiewamy, Mari El, o tobie!
Swoją uczciwość zachowa
Lud nasz na wieki,
I przyjaźń jak granit
Zawsze z braćmi mocna.
