Małże słodkowodne należą do najbardziej zagrożonych grup zwierząt na świecie, jednak czynniki powodujące spadek ich liczebności są nadal słabo poznane – powiedział prof. Tadeusz Zając w rozmowie z PAP.
Polscy badacze prześledzili cykl życiowy kilkuset osobników zagrożonego gatunku Unio crassus w czterech polskich rzekach i odkryli, że wykazują one wyjątkową elastyczność w terminach rozrodu. U niektórych populacji lęgi rozpoczynają się już pod koniec zimy, podczas gdy inne zaczynają je dopiero na początku sierpnia.
Śmiertelne temperatury
Wydawać więc by się mogło, że im szybciej robi się ciepło, tym większy będzie ich sukces rozrodczy. Ale wcale tak nie jest. Bo ocieplenie dotyczy nie tylko przedwiośnia, ale także lata – wyjaśnił profesor. Jak dodał, zbyt wysokie temperatury latem zwiększają śmiertelność małży, co w efekcie przekłada się na mniejszą liczbę młodych.
Skąd bierze się ta zmienność? Według prof. Zająca decydujące znaczenie mają dostępność pokarmu i temperatura wody. Upalne lata przyczyniają się do masowego wymierania małży, a te, które przetrwają, muszą poświęcać niemal całą swoją energię na przetrwanie – chroniąc się przed wysokimi temperaturami oraz licznymi patogenami, które intensywnie rozwijają się w cieplejszym środowisku.
Zjawisko wymierania małży występuje w całej Europie, chociaż nie dotyczy to rzek o niższej temperaturze, takich jak San, gdzie małże nadal mogą wyprowadzać pięć lub sześć lęgów rocznie, a ich śmiertelność nie wzrasta. W pozostałych badanych rzekach coraz częściej dochodzi do sytuacji, w której małże kończą rozród na jednym lub dwóch lęgach w danym sezonie.
Jednym słowem – podwyższone temperatury mogą działać jak zegar ograniczający czas na rozród – podsumował naukowiec.
Kilka słów o małżach
Małże to gromada mięczaków z podtypu muszlowców, obejmująca około 20 000 gatunków. Są to zwierzęta o dwubocznie symetrycznej budowie ciała, które nie posiadają głowy, szczęk ani tarki. Ich muszla składa się z dwóch części – lewej i prawej, połączonych więzadłem konchiolinowym. Obie części muszli łączy również wapienny układ listewek, zwany zawiasem. Niektóre małże mają rozwiniętą nogę z podeszwą, jednak większość z nich ma budowę przypominającą klin.
Największym małżem na świecie jest przydacznia olbrzymia, której muszla może osiągnąć długość 135 cm i wagę nawet 200 kg. Długość życia małży zależy od gatunku i waha się od kilku tygodni do wielu dziesiątek lat. Na przykład, przydacznie mogą żyć nawet do 100 lat, a perłoródka rzeczna do 120 lat.