Nazywają siebie Moms For Liberty (Mamy dla wolności). Te amerykańskie matki stały się postrachem nauczycieli i bibliotekarzy w USA. Wspierane przez konserwatywną prawicę i kandydatów w prawyborach Partii Republikańskiej, takich jak Ron DeSantis (gubernator Florydy) oraz Greg Abbott (gubernator Teksasu), od wielu miesięcy aktywnie działają na rzecz usunięcia z instytucji publicznych dzieł uznawanych – przez nie! – jako odpowiedzialne za indoktrynację i demoralizację dzieci narażonych na kontakt z szokującymi historiami i obrazami.
Po drugiej stronie spektrum nowa lewica amerykańska, adeptka kultury anulowania (cancel culture) i wokeizmu, również żąda usunięcia kilku powieści z programów szkolnych, tym razem w imię antyrasizmu i walki z patriarchatem.
Ponad 3 tys. książek
W USA, krainie wolności słowa, działalność wydawnicza stała się jednym z newralgicznych punktów wojny ideologicznej i walki o tożsamość. Rok szkolny 2022/2023 upłynął zatem pod znakiem bezprecedensowej fali cenzury dzieł literackich – wynika z opublikowanego kilka dni temu raportu organizacji pozarządowej PEN America. Ponad 3362 tytuły zakazano i usunięto ze szkół, uniwersytetów i bibliotek publicznych w około czterdziestu stanach. Rekord od dwudziestu lat…
„Zjawisko cenzury wzrosło o 33 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim” – precyzuje raport. W rankingu książek wyklętych znalazły się Tricks (Sztuczki) Ellen Hopkins, opowieść o pięciorgu nastolatków popadających w prostytucję, Najbardziej niebieskie oko laureatki Nagrody Nobla Toni Morrison, opowiadające historię 11-letniej czarnoskórej dziewczynki, która marzyła o jaśniejszej karnacji i niebieskich oczach, dystopijna powieść Rok 1984 George’a Orwella, Chłopiec z latawcem Khaleda Hosseiniego oraz Zabić drozda Harper Lee.
Niebinarność i homoseksualizm
Jeśli chodzi o książki dla dzieci, to Gender Queer: Autobiografia, w której Maia Kobabe opowiada o swojej drodze do identyfikacji jako osoba niebinarna, nie jest już mile widziana w wielu stanach. Podobnie jak powieść Sarah J. Maas Dwór mgieł i furii, w której występują postacie homoseksualne i biseksualne, oraz komiksowa adaptacja Dziennika Anny Frank, którą uznano za zbyt szokującą, a także komiksy głównego nurtu, takie jak Batman: Biały Rycerz Seana Murphy’ego.
Kilka stanów – Floryda, Teksas, Arkansas i Wirginia – przyjęło w ostatnich miesiącach ramy prawne ułatwiające cenzurę. Na przykład w Wirginii sędzia niedawno orzekł, że utwór można sklasyfikować jako obsceniczny, jeśli odwołuje się do „lubieżnego zainteresowania seksem, wykracza poza zwykłe granice opisu lub przedstawienia, a jednocześnie brakuje mu poważnego charakteru literackiego, artystycznego, wartości politycznej lub naukowej”. Bibliotekarzom, którzy sprzeciwiają się zakazom, grozi grzywna w wysokości 2500 dolarów i rok więzienia.
Walka o książki
W obliczu tej faktycznej cenzury, która nabrała charakteru systemowego w niektórych stanach, administracja Bidena stworzyła w czerwcu stanowisko „koordynatora do spraw walki z rosnącym zagrożeniem, jakie cenzura książek stwarza dla praw obywatelskich uczniów”. W ostatnich dniach część przedstawicieli Kongresu postanowiła zająć się tym tematem, przedstawiając propozycje legislacyjne.
Walka o książki jest walką o wolność intelektualną, edukację, demokrację, sprawiedliwość – zadeklarowali w zeszłym tygodniu demokraci Ayanna Pressley (Massachusetts) i Maxwell Alejandro Frost (Floryda). Ich propozycja, która zostanie poddana pod dyskusję w styczniu 2024 r., ma dać ministerstwu edukacji możliwość dotowania okręgów szkolnych, których placówki narażone są na próby cenzury.
Fundusze te umożliwiłyby sfinansowanie walki z wycofywaniem utworów, w szczególności dojazdów na rozprawy, kosztów prawnych oraz tych związanych z korzystaniem z konsultacji i opinii biegłych.