Rzecznik Praw Obywatelskich, Marcin Wiącek, w swoim liście do ministra zdrowia Adama Niedzielskiego zadał pytanie o finansowanie składki zdrowotnej. Rzecznik tym samym próbuje dowiedzieć się, czy obowiązek wynikający z funkcjonowania tej składki wpisuje się w ciążący na władzy publicznej konstytucyjny nakaz zapewnienia ochrony zdrowia.
Wiącek w swoim piśmie wyjaśnia, że odwołuje się tu do przepisów wprowadzonych na początku roku 2022, wedle których obywatele obligatoryjnie muszą opłacać składkę zdrowotną w pełnej wysokości. Jednocześnie uniemożliwione zostało jej odliczanie od podatku. Jak zaznacza rzecznik, zmiana ta stanowiła jeden z głównych punktów Polskiego Ładu, na skutek czego Polacy zostali jeszcze bardziej obciążeni finansowo. Składka zdrowotna tak naprawdę drastycznie zwiększyła podstawę opodatkowania.
1 stycznia 1999 roku po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie pojawił się przepis, który pozwolił na odliczenie składki od podatku. Do jego wprowadzenia doszło poprzez reformę systemu ubezpieczeń zdrowotnych.
Zdanie RPO podzielają eksperci
Jak tłumaczy RPO: Do wejścia w życie Polskiego Ładu składka ta w wysokości 9 proc. podstawy jej wymiaru podlegała częściowemu odliczeniu. Kwota, o którą można było zmniejszyć podatek, osiągała 7,75 proc. podstawy wymiaru składki, tym samym 1,25 proc. pokrywał podatnik. W konsekwencji rzeczywisty koszt składki był znacznie mniejszy, właśnie z uwagi na prawo do jej odliczenia.
Zdanie Marcina Wiącka zdaje się być podzielane przez wielu specjalistów, w tym doktor habilitowaną Inettę Jędrasik-Jankowską wykładającą na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zdaniem obecna sytuacja składek zdrowotnych może rażąco godzić w art. 68 Konstytucji RP, który zapewnia jednostkom ochronę zdrowia.
W nawiązaniu do założeń Polskiego Ładu RPO zaznacza również: W uzasadnieniu projektu wskazano, że brak możliwości odliczenia od podatku składki równoważy nie tylko podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł, progu dochodów w skali podatkowej do 120 000 zł, ale także obniżenie stawki podatkowej. Dodano, że z nowych rozwiązań mogą skorzystać również przedsiębiorcy rozliczający się według skali podatkowej. Natomiast co do pozostałych przedsiębiorców wprowadzono limitowane odliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zmiany w ramach nowelizacji Polskiego Ładu nie przywróciły zatem możliwości odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Choć wnioski, do których dochodzi RPO, wydają się być jak najbardziej słuszne, ostateczny głos w tej sprawie posiada sam rząd. Wiadomym jest, że ustawodawca nie może całkowicie zrezygnować z finansowania opieki zdrowotnej ze środków publicznych, jednak może on sam zadecydować o modelu, jaki obierze w tej materii.